Rojava Devrimi anadillere can suyu oldu

Çok dilli eğitim anlayışıyla bulunduğu coğrafyada önemli bir fark yaratan Rojava Kürdistanı’nda yıllarca Baas rejimi tarafından yok sayılan, asimilasyona uğrayan halkların diline can geldi.

Asimilasyon altında yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bulunan Kürtçe, Süryanice, Türkmence dilleri küllerinden yeniden var oldu.

Hatırlanacağı gibi Birleşmiş Milletler (BM) daha önce yaptığı açıklamalarda birçok dilin öteki dillerin egemenliğinde yok olduğunu vurgulamıştı. BM açıklamasında, dünya nüfusunun yüzde 97'sinin yaşayan dillerden yalnızca yüzde 4'ünü kullandığı ve her 2 haftada bir, bir yerel dilin kaybolduğuna dikkat çekmişti.

Kaybolma tehlikesi altında olan diller arasında 50 milyonluk bir nüfusun konuştuğu Kürt dili de bulunuyor. Kaybolan diller arasında baş sıraları çeken Kürt dili, Rojava devrimi sonrasındaki gelişmeler sayesinde kısmen de olsa bu statüden çıkmaya başladı denilebilir. Kürt dili Rojava'da açılan akademiler ve okullar sayesinde yok olma tehlikesine karşı mücadele veriyor.

MÜCADELE VAR, YOK OLMA TEHLİKESİ DE VAR

Türk, Arap ve Fars devletlerinin Kürt halkına karşı yürüttüğü asimilasyon politikalarına karşı Kürt halkı da elindeki imkanlar dahilinde ortaya bir direniş koydu. Ancak buna rağmen Kürt dili on yıllar boyunca Lozan Antlaşması'yla dört parçaya bölünen Kürdistan’da; Türk, Arap ve Fars milliyetçiliğinin baskı, sömürü ve asimilasyonuna maruz kaldı. Ve bu durum bugün dahi devam ediyor.

En kadim dillerden olan Gutilerden bu yana Elî Herîrî'den, Feqiyê Teyrana, Ehmedê Xanî'den Bedirxan Ailesi'ne, Cegerxwin'den Osman Sabri’ler gibi Kürt alimlerinin çıkardıkları eserlerin birçok dile çevrilmesiyle verilen mücadele Kürt dillinin ayakta kalmasını sağlasa da bir nebze de olsa ilerleme kaydetmek güç oldu.

Kürt dili ilerlemeyi ancak PKK'nin ortaya çıkışından sonra kaydedebildi. Kürt dilinin kaydettiği bu ilerleme bugüne kadar da her önceki yılı aşan bir düzeyde gelişerek devam etti.

DEVRİMCİ SAVAŞ İLE KÜRT DİLİ KORUNDU

Lozan antlaşmasından sonra Kürt dili ve lehçeleri İran'da Farsça, Türkiye'de Türkçe, Irak ve Suriye'de Arapça'nın lehçesi olarak gösterilmek istendi. Ancak Kürt halkı egemenlerin böylesi girişimlerinin sadece ve sadece birer aldatmacadan ibaret olduğunu biliyordu. PKK’nin ortaya çıkışının ardından Kürt halkı özünü korumayı başardı ve Kürt dili ve lehçelerine daha fazla sahip çıktı.

İran'da Sorani, Loranî, Hewramani, Irak'ta Sorani, Gorani, Suriye'de Kurmanci, Türkiye'de Kurmanci ve Zazaki’nin korunması ve gelişmesi için daha fazla mücadele edildi.

ROJAVA DEVRİMİ VE EĞİTİM

2011 yılında Suriye’de başlayan halk ayaklanmaları, dış güçler ve bölgesel işbirlikçi güçlerin müdahalesi sonucunda iç savaşa dönüştü.

Kürt halkı da dış güçlerin ve bölgesel işbirlikçi güçlerin ortaya koyduğu bu pratiği gördü ve bu temelde politikalar geliştirdi. Kürt halkı mevcut koşulları akılcı bir şekilde fırsata dönüştürerek, 19 Temmuz 2012 tarihinde Kobanê'den başlayarak Rojava'nın tüm kent ve köylerine yayılan bir devrim gerçekleştirdi.

Devrimden sonra halkların ihtiyaçlarına cevap olabilmek amacıyla kurulan Rojava kantonları ile de bir yandan insanlık düşmanı DAİŞ, El Nusra, Ehrar El Şam, Sultan Murat Tugayı gibi çete gruplarına karşı direniş içerisinde olunurken, diğer yandan da toplumsal yaşam inşa edildi. Rojava’nın her üç kantonunda açılan eğitim kurumları ile yeni bir eğitim modeli sunuldu.

Baas rejiminin tekçi eğitim sistemini ortadan kaldıran Rojava kantonlarının eğitim kurumlarında; Kürtçe, Arapça, Süryanice, Türkmence ve diğer dillerde eğitim veriliyor. Halklar ve diller mozaiği olan Ortadoğu için bir model niteliğinde olan eğitim kurumları ve akademilerinde eğitilen binlerce öğretmen, on binlerce öğrenciye ana dillerinde eğitim veriyor.

KÜRTÇE EĞİTİM AKADEMİLERİ VE OKULLAR AÇILDI

Toplumsal yaşamın inşası için Kürt Dil Kurumu (SZK) Kürtçe okullar açmaya başlarken, binlerce Kürt dili öğretmeni yetiştirdi.

SZK Rojava’da eğitim sistemini oturtmaya çalışırken, Kürt dili Rojava’daki tüm okullarda resmileşti. Sömürgeci Baas zihniyetinin şovenist zihniyetli eğitim müfredatı değiştirildi. Birçok akademi ve enstitü kuruldu. Buralarda Kürt dilinin gelişimi için öğretmenler yetiştirildi. 11 Ağustos 2013’te ilk dil ve edebiyat akademisi Şehîd Ferzat Kemenger adıyla, Efrîn’de açıldı.

Kürt dili eğitimiyle, bölge okullarında görev yapabilecek öğretmenler yetiştirildi. SZK ve Rojava Öğretmenler Birliği öncülüğünde 28 Ekim 2013’te ilk Kürt Dili ve Edebiyatı Enstitüsü; Şehîd Viyan Amara adıyla açıldı. SZK tarafından 24 Ekim 2013’te Qamişlo’da dil, tarih ve Kürt edebiyatı için Celadet Bedîrxan Akademisi açıldı. Daha sonra Kobanê’de de Şehîd Viyan Amara Enstitüsü açıldı.

2015 yılının başında demokratik ulus perspektifli birçok enstitü kuruldu. Bu yönlü çalışmalar Rojava’nın her yerinde devam ediyor. Yine birçok düşünce akademisi kuruldu. 29 Ağustos 2013’te Cizîr kantonunda, Nûrî Dêrsimî Bilim ve Aydınlanma Akademisi kuruldu. Daha sonra bu akademinin adı Bilim ve Özgür Düşünce Akademisi olarak değiştirildi.

Cizir kantonunda akademiye bağlı birçok şube oluştu. Birçok kişi bu akademilerden geçerek demokratik ulus perspektifli eğitim gördü. 4 Nisan 2013’te Qamişlo’da Mezopotamya Toplum Bilim, Hukuk ve Adalet Akademisi açıldı.

24 Şubat’ta Qamişlo’da Kürdistan Stratejik Araştırma Merkezi kuruldu. Bu merkezin adı daha sonra Rojava Stratejik Araştırma Merkezi olarak değiştirildi. Rojava'nın her ilinde Kültür ve Sanat Merkezi açıldı. Tüm oluşumlar geçmiş baskılara inat, bu kurumlarda iktidar odaklarından uzak bir şekilde kültürel gelişimlerini sağlıyor.

KÜRTÇE VE ARAPÇA EĞİTİM

Rojava'da demokratik özerklik esası üzerine gerçekleşen devrimin en önemli ayağı anadilde eğitim oldu.

Baas rejimi döneminde evlerde gizlice yürütülen dil eğitimi çalışmaları şimdilerde Kobanê merkez ve köylerinde yüzlerce okul, binlerce öğretmen ve on binlerce öğrenciye ulaşmış durumda. Türk devletinin Kürt diline tahammülsüzlüğü devam ederken, Rojava'da ise kısa zamanda yerleşen demokratik özerklik anlayışı ile okullarda Kürtçe ve Arapça olarak eğitimler veriliyor.

Rojava Devrimi ile 2012 yılında Kobanê'de kurulan Kürt Dil Kurumu'nda bir öğretmen ve 12 öğrenci ile başlayan anadilde eğitim çalışması, şimdilerde şehir merkezi ve köylerde yaklaşık 200 okulda, 2000 bin görevli öğretmen ve yaklaşık 30 bin öğrenciyle devam ediyor.

ARAPLAR İÇİN ARAPÇA EĞİTİM VEREN 7 OKUL AÇILDI

Bazı okullarda eğitim Arapça verilirken, sadece bir ders Kürtçe veriliyor. Arap ve Kürtlerin birlikte yaşadıkları köylerdeki okullarda ise Kürt öğrenciler Kürtçe, Arap öğrenciler Arapça eğitim görürken aynı zamanda bütün öğrenciler hem Arapça hem de Kürtçe ders de alıyor. Okullarda sınıflarına göre de uygulanan eğitim müfredatı şu şekilde:

1 ve 3'üncü sınıfların eğitim dili Kürtçe ya da Arapça; matematik, müzik, resim ve spor

4 ve 5’inci sınıflar eğitim dili Kürtçe veya Arapça; bilim (zanyarî), toplum, matematik, resim, müzik ve spor

6 ve lise öğrencileri eğitim dili Arapça veya Kürtçe; matematik, bilim (zanyarî), fizik, kimya, demokratik ulus, coğrafya, resim, müzik ve spor. İngilizce ve Fransızca da yabancı dil dersleri olarak okutuluyor.

TÜRKMENCE EĞİTİM VERİLİYOR

DAİŞ çetelerinin bölgeyi talanından önce Rakka genelinde 65 bin, Girê Spî’de ise 35 bin civarında Türkmen yaşadığı söyleniyor. Türkmen olmalarına rağmen, Baas rejimi dillerini öğrenmelerine izin vermediği için Arapça konuşuyorlar.

Rojava devrimi ile birlikte farklı halk ve inanç toplulukları da yeniden yaşama dönerek kendi dil, kültür, kimlik ve inancını yaşatabilecek bir düzey yakaladı. Bunlardan biri de Türkmenler.

Geçtiğimiz yıl Girê Spî Demokratik Toplum Eğitim Komitesi, Rojava Devrimi’nin güçlendirilmesine dönük bir adım daha atarak Türkmen gençler için özel bir eğitim organize etti. Geçtiğimiz yıl Türkmenlerin eğitim komitesinin talebi üzerine atılan bu adımla Rojava Kürdistanı’nda ilk defa Türkmen dil, tarih ve kültürü üzerine devre açılmıştı.

Girê Spî’de Türkmence eğitimin yanı sıra Matematik, coğrafya, tarih, resim, müzik, dil ve beden eğitimi dersleri de görülüyor. Ayrıca Arap öğrenciler de Türkmence dili eğitimi alıyor.